پ- قطر ساقه :

میانگین قطر ساقه باافزایش تراکم بوته، کاهش معنی داری پیدا کرده است. میانگین قطر ساقه در تراکم70 بوته در متر مربع در تیمارهای 4/1 و 8/2 لیترکلرومکوات کلرید در هکتارنسبت به تیمار شاهد به طور معنی داری زیادتر بود.

بر اساس نتایج ارائه شده توسط آرمسترانگ و نیکول (Armestrong and Nicol, 1990) محلول پاشی کلرومکوات کلرید در تراکم های زیاد بوته کلزا در واحد سطح با کاهش ارتفاع بوته و افزایش قطر ساقه همراه بوده است و میزان افزایش قطر ساقه با افزایش میزان غلظت کند کننده رشد رابطه مستقیمی داشته است ( Kuraishi and Muir, 1963). که همین روند در آزمایش حاضرنیز مشاهده می شود زیرا میانگین قطر ساقه در تیمارهای 0، 4/1 و 8/2 لیتر کلرومکوات کلریددر هکتار به ترتیب06/11، 016/16، 22/18 میلیمتر بوده است طبق گزارش اسکاریسبرگ و همکاران (Scarisbrick et al. 1982). در تراکم های زیاد،ارتفاع بوته ها در اثر رقابت برای جذب نورافزایش یافته و از این راه موجب کاهش قطر ساقه ها می گردد. مشاهدات انجام شده در طول آزمایش حاکی از آن است که در پژوهش حاضر تیمار کردن بوته ها با کلرومکوات کلرید هم موجب کاهش ارتفاع آن ها وهم موجب تغییرطراحی سایه اندازگیاهی به نحوی شده بود که نوربیشتری به داخل سایه انداز نفوذ می کرد .

ت- وزن خشک بوته:

با افزایشتراکم بوته از 30 به 70 بوته در متر مربع تنها در تیمار صفر کلرومکوات کلرید کاهش معنی داری در وزن خشک بوته ها مشاهده شد. طبق یافته های برخی پژوهشگران افزایش تراکم بوته با ایجاد رقابت بین بوته ها در جذب آب و مواد غذایی و جذب CO2 ، باعث کاهش میزان ماده خشک تولیدی در هر بوته می گردد( 1978، Major et al.).آرمسترانگ و نیکول (1990، Armestrong and Nicol) افزایش عملکرد دانه تولیدی به دنبال کاربرد کلرومکوات کلرید در کلزا را به افزایش میزان ماده خشک تولیدی نسبت داده اند. در پژوهش حاضرنیز کاربرد کلرومکوات کلرید مانع از افت وزن خشک هر بوته در اثر ازدیاد تراکم گردیده است که این نتیجه در راستای یافته های پژوهشگران یاد شده می باشد. افزایش ماده خشک تولیدی براثر ازدیاد کارایی فتوسنتز برگ ها ایجاد می شود (1988، Scarisbrick et al. ). بر طبق یافته های چایلد و همکاران (1982، Child et al.) تیمار بوته های کلزا با کلرومکوات کلرید باعث افت کمتر متوسط سرعت رشد محصول گردیده و از این طریق تولید ماده خشک گیاهی افزایش می یابد.

ث- عملکرد دانه :

عملکرد دانه در واحد سطح تحت تاثیر معنی دار تراکم بوته قرار گرفت به نحوی که بیشترینعملکرد دارنه در واحد سطح از تیمار کلرومکوات کلرید در بالاترین غلظت ( 8/2 لیتر در هکتار) در تراکم 70 بوته در متر مربع به دست آمد. طبق نتایج ارائه شده توسط برخی پژوهشگران افزایش تراکم بوته موجب کاهش عملکرد دانه در هر بوته می گردد(Thurling, 1974 ). پژوهشگران متعددی ابراز نمودند که کاربرد مواد کندکننده رشد نظیر کلرومکوات کلرید در تراکم زیاد بوته از طریق کاهش ارتفاع بوته ها ، افزایش قطرساقه ها، افزایش تعداد شاخه ها و عمودی تر شدن شاخه ها که باعث توزیع متناسب نور در درون سایه انداز گیاهی می شود، از میزان کاهش عملکرد دانه در هر بوته کاسته و به این ترتیب عملکرد دانه در واحد سطح را افزایش می دهند ( Emam and Moaied, 1999; Emam and Karimi 1996; Zhou and ye, 1996, Child et al, 1989, Child et al, 1988, Chapman et al, 1982) .

به طور کلی نتایج پژوهش حاضر نشان داد که افزایش تراکم از 30 به 70 بوته در متر مربع باعث افزایش معنی دار ارتفاع گردید، در صورتی که کاربرد کلرومکوات کلرید با کاهش ارتفاع نهایی بوته همراه بود.همچنین تیمار 8/2 لیتردر هکتار کلرومکوات کلرید موجب افزایش قطر ساقه گردید، به طوری که میانگین قطر ساقه درتراکم 70 بوته در متر مربع در تیمار کلرومکوات کلرید نسبت به تیمار شاهد به طور معنی داری زیادتر بود. بیشترین عملکرد دانه از کاربرد 8/2 لیتر کلرومکوات کلرید در هکتار در تراکم 70 بوته در متر مربع به دست آمد که برای شرایط مشابه با آزمایش حاضر قابل توصیه به نظر می رسد .

(یحیی امامی و محمد نبی ایلیکایی 1381)